Wat is het Diderot-effect?
Je kent het vast wel: je koopt een nieuwe bank en ineens lijkt je hele woonkamer niet meer te kloppen. Dat oude vloerkleed? Past voor geen meter. Die kussens? Kunnen echt niet meer. En voor je het weet, heb je naast die bank ook nog een nieuw vloerkleed, een set sierkussens en een tafellamp afgerekend.
Gefeliciteerd, je bent in de val van het Diderot-effect getrapt.
Dit psychologische fenomeen, genoemd naar de Franse filosoof Denis Diderot, legt uit waarom één aankoop vaak leidt tot een hele reeks andere (vaak ongeplande) aankopen. En nee, het ligt niet alleen aan jou – het is menselijk gedrag.
Hoe is het Diderot-effect ontstaan?
Het verhaal van Denis Diderot
Diderot was een Franse filosoof uit de 18e eeuw die het financieel niet breed had. Totdat een Russische tsarina besloot zijn bibliotheek over te kopen en hem ineens een flinke smak geld opleverde. Met die onverwachte rijkdom deed Diderot iets wat veel mensen zouden doen: hij trakteerde zichzelf op iets moois – een nieuwe kamerjas.
Maar toen hij die prachtige nieuwe jas eenmaal droeg, besefte hij dat zijn oude meubels er ineens nogal armoedig uitzagen. Dus kocht hij een nieuw bureau. Toen een nieuwe stoel. Toen nieuwe decoratie. En zo ging het maar door. Uiteindelijk schreef hij:
“Ik was de meester van mijn oude kamerjas, maar een slaaf van mijn nieuwe.”
En zo was het Diderot-effect geboren.
Hoe het Diderot-effect jou (onbewust) beïnvloedt
Het gebeurt overal, en waarschijnlijk ook bij jou.
Nieuwe aankopen trekken nieuwe uitgaven aan
Koop je een nieuwe outfit voor een feestje? Voor je het weet heb je er ook nieuwe schoenen, sieraden en make-up bij.
Grote uitgaven slepen kleine uitgaven mee
Een nieuwe laptop? Dan ‘moet’ er ook een nieuwe tas bij. En een draadloze muis. En ach, dat bijpassende toetsenbord is eigenlijk ook wel handig.
Verandering in levensstijl kost geld
Ga je meer sporten? Dan ineens een sportabonnement, sportkleding, een yogamat, een fitnesshorloge… en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Is het Diderot-effect slecht?
Niet per se. Maar als je niet oplet, kan het er wel voor zorgen dat je méér uitgeeft dan je eigenlijk van plan was. En laten we eerlijk zijn: de meeste mensen hebben niet onbeperkt geld. Daarom is het slim om bewust om te gaan met je uitgaven.
Wil jij je geld slimmer beheren en meer grip krijgen op je financiën? Check dan mijn cursus Budgetteren kun je leren en ontdek hoe je je geld écht voor je laat werken.
Hoe voorkom je het Diderot-effect?
1. Maak een budget en houd je eraan
Voor je iets koopt, bepaal wat je maximaal wilt uitgeven. Wil je een nieuwe bank? Bedenk dan vooraf of daar ook accessoires bij mogen, of dat je het daarbij laat.
2. Denk even na voor je iets koopt
Vraag jezelf af: Heb ik dit écht nodig? En als het antwoord ‘ja’ is, vraag dan: moet het nu, of kan het wachten?
3. Focus op kwaliteit boven kwantiteit
Goedkoop is vaak duurkoop. Een kwalitatief goede aankoop voorkomt dat je binnen de kortste keren weer iets nieuws moet kopen.
4. Minimalisme is je vriend
Hoe minder spullen je hebt, hoe minder je ‘nodig’ lijkt te hebben. Minder kopen = meer financiële rust.
5. Wil je écht controle over je geld?
Dan is het tijd om bewust met je financiën aan de slag te gaan. In Budgetteren kun je leren laat ik je zien hoe je geld overhoudt, zonder dat je op alles hoeft te beknibbelen.
Jij bepaalt waar je geld naartoe gaat
Je kunt je geld maar één keer uitgeven. Denk er daarom vooraf over na:
✔ Welke uitgaven wil ik doen?
✔ Wat mag het kosten?
✔ Hoeveel budget heb ik in totaal?
Wil jij meer overzicht over je financiën en niet langer in de val van het Diderot-effect trappen? Budgetteren kun je leren helpt je grip te krijgen op je geld, zodat je wél slim kunt investeren in wat écht belangrijk is.